Stalag Luft 3 w Żaganiu był niemieckim obozem jenieckim utworzonym podczas II wojny światowej, przeznaczonym dla lotników alianckich. Oficjalnie nazwany Kriegsgefangenen Stammlager der Luftwaffe 3, został założony w 1942 roku na terenie Rzeszy i był pod kontrolą niemieckich wojsk lotniczych.

 

     Obóz znajdował się w słabo zaludnionej okolicy Żagania, około 600 km od neutralnej Szwajcarii i 300 km od Bałtyku. Taka lokalizacja miała zniechęcać do ucieczek. Aby uniemożliwić budowę tuneli, zastosowano różne środki bezpieczeństwa, takie jak piaszczysta gleba, podwójne ogrodzenia z drutu kolczastego, przestrzeń pod barakami oraz mikrofony do wykrywania podziemnych działań. Z tego powodu trafiali tu jeńcy, którzy wcześniej podejmowali próby ucieczki, głównie Brytyjczycy, a później także Amerykanie, Australijczycy, Nowozelandczycy, obywatele ZPA, Kanadyjczycy oraz przedstawiciele innych krajów europejskich.

 

     We wrześniu 1944 roku przywieziono tu kilkuset radzieckich lotników ze zlikwidowanego Stalagu Luft II w Łodzi. W Łodzi pozostawiono tylko chorych i niezdolnych do pracy, którzy doczekali wyzwolenia 19 stycznia 1945 roku.

 

     Pod koniec 1944 roku w Stalagu Luft 3 przetrzymywano około 10 tysięcy jeńców, w tym około 100 Polaków. W obliczu zbliżającej się Armii Czerwonej, 27 stycznia 1945 roku Hitler i Göring zarządzili ewakuację obozu. Tego samego wieczoru około 10 tysięcy jeńców wyruszyło w kierunku Sprembergu. Około 500 chorych pozostało w obozie i później zostało przetransportowanych do Stalagu XIII D Nürnberg. Pozostali jeńcy zostali przewiezieni pociągami do różnych stalagów, m.in. w Norymberdze, Moosburg an der Isar, Tarmstedt i Luckenwalde.